Απλοϊκές σκέψεις πάνω από ένα σάπιο πορτοκάλι

του Δημήτρη Καμπουράκη
Κατέβηκα στα Χανιά το Σαββατοκύριακο. Σκηνή πρώτη: Μ’ έπιασε η ψυχή μου βλέποντας χιλιάδες τόνους πορτοκάλια πεσμένα μέσα στα βρεγμένα χόρτα και στις λάσπες, κάτω από τα δέντρα τους. Κανένας δεν τα μαζεύει. Σαπίζουν εκεί, μέσα στους τεράστιους πορτοκαλεώνες που κάποτε έφερναν ευμάρεια σε μεγάλες αγροτικές περιοχές του νομού. -«Γιατί ρε παιδιά, αφήνετε τα πορτοκάλια να πέσουν κάτω και να σαπίσουν;» ρώτησα στο καφενείο. - «Ο έμπορας τ’ αγοράζει με 10 λεπτά του ευρώ το κιλό. Εσύ θα τα έδινες;» μού απάντησαν όλοι με μια φωνή. - «Όχι» είπα με ειλικρίνεια. Σκηνή δεύτερη: Μ’ έπιασε επίσης η ψυχή μου όταν στην καφετέρια στο λιμάνι, πλήρωσα τον χυμό πορτοκαλιού 3,5 ευρώ. Και στην Αθήνα τόσο τον πληρώνω, αλλά είχε προηγηθεί η κουβέντα στο καφενείο και με χάλασε ο πολλαπλασιασμός που έκανα ασυναίσθητα. Ο αγρότης δηλαδή, για να πιει έναν χυμό πορτοκαλιού, πρέπει να πουλήσει 35 κιλά πορτοκάλια. Αν πάρει μαζί την οικογένεια του, πρέπει να πουλήσει μια ολόκληρη καρότσα του αγροτικού του. Σκηνή τρίτη: Στην αγορά των Χανίων, τα μανάβικα ξεχειλίζουν από πορτοκάλια. Η τιμή τους είναι 30 λεπτά του ευρώ. Μόνο που ΟΛΑ είναι είτε από τη Χιλή, είτε από το Ισραήλ. Κερωμένα εξωτερικά και με το αυτοκόλλητο. Ντόπιο πορτοκάλι ούτε για δείγμα. Η πόλη των Χανίων απέχει 10 χιλιόμετρα από τα χωριά με την μεγάλη παραγωγή πορτοκαλιών. Ποιος μπορεί να μού τα εξηγήσει αυτά; Ποιος μπορεί να δώσει μια λύση σ' αυτή την παλαβή πραγματικότητα; Διότι αν το καλοσκεφτούμε, όλοι δίκιο έχουν. Ο αγρότης προτιμά να αφήσει το προϊόν του να σαπίσει παρά να το δώσει τσάμπα. Ο χονδρέμπορος, αγοράζει στον τιμή που θεωρεί ότι θα του φέρει κέρδος, αλλιώς δεν αγοράζει. Ο λιανέμπορος πουλά την πορτοκαλάδα στην ανώτατη τιμή που γίνεται αποδεκτή από τον καταναλωτή. Αδιέξοδο. Θα πείτε να αλλάξουν καλλιέργεια οι αγρότες, αφού το προϊόν δεν έχει ζήτηση. Σωστά, έλα όμως που το πορτοκάλι έχει ζήτηση. Δεν υπάρχει σπίτι ή μαγαζί στην Ελλάδα που να μην έχει πορτοκάλια στο ψυγείο του. Άρα; Ξέρω ‘γω; Πως τα καταφέραμε έτσι; Ποιους αυτονόητους παραδοσιακούς μηχανισμούς της διακίνησης και της αγοράς καταστρέψαμε; Γιατί είναι ευκολότερο να μεταφερθούν τα πορτοκάλια από τη Χιλή στην αγορά των Χανίων, παρά από ένα περιβόλι 10 χιλιόμετρα πιο πέρα; Γιατί η τιμή του προϊόντος του πορτοκαλιού από το περιβόλι στην καφετέρια εκτοξεύεται 3500%, χωρίς να υπάρχει καμία προστιθέμενη αξία; Μη βιαστούμε να αφορίσουμε τον «τεμπέλη» αγρότη ή τον «κερδοσκόπο» έμπορο. Στην οικονομική θεωρία δεν υπάρχουν τεμπέληδες, βλάκες ή αδηφάγοι άνθρωποι. Υπάρχει η προσφορά, η ζήτηση και οι μηχανισμοί αυτόματης ή παρεμβατικής ρύθμισης αυτής της αγοράς. Κάτι συνεπώς έγινε αργά-αργά, προς την κατεύθυνσης καταστροφής των μηχανισμών λειτουργίας της τοπικής αγοράς, προς όφελος υπερεθνικών μηχανισμών εμπορίου. Μια ολόκληρη σειρά απαγορεύσεων και γραφειοκρατικών μπλοκαρισμάτων έχουν τοποθετηθεί μέσα σ’ αυτά τα άτιμα δέκα χιλιόμετρα. Η τροχαία που σταματά όποιον παραγωγό κουβαλά χωρίς δελτίο αποστολής, η εφορία, ο ΦΠΑ, τα τιμολόγια που πρέπει να κόβει κάθε μαγαζί, οι μηχανές στυψίματος πορτοκαλιών που δουλεύουν μ’ ένα μέγεθος. Ακόμα κι ένας παραγωγός που θα είχε την ιδέα να στηθεί στον δρόμο να πουλά στους οδηγούς πορτοκαλάδα με 1 ευρώ, στίβοντας τα πορτοκάλια του περιβολιού του αντί να τ' αφήσει να σαπίσουν, χρειάζεται ταμειακή μηχανή και βιβλία επιτιδευματία. Όλο το κράτος έχει ακροβολιστεί μέσα σ’ αυτά τα δέκα χιλιόμετρα για να εμποδίσει τη μεταφορά δέκα καφασιών πορτοκαλιών από το χωράφι στην καφετέρια του λιμανιού, ενώ έχει μονοδρομήσει τη λεωφόρο από τη Χιλή στην αγορά των Χανίων... Ποιά είναι η λύση; Δεν ξέρω, δεν είμαι ειδικός πάνω σε θέματα αγροτικής πολιτικής. Προφανώς δεν είναι η κατάργηση του διεθνούς εμπορίου, ούτε η εγκατάλειψη καλλιεργιών που υπήρχαν από τον καιρό του Μίνωα, ούτε να κλείνουν οι αγρότες τους δρόμους για να πληρώνουμε όλοι οι υπόλοιποι την απώλεια εισοδημάτων που έχουν δημιουργήσει αυτές οι στρεβλώσεις. Πιθανότατα είναι βιομηχανοποιημένοι σύγχρονοι συνεταιρισμοί, αλλά δε μπορώ να πω κάτι πιο ουσιώδες σ' αυτό. Απλοϊκές σκέψεις πάνω από ένα γκρεμισμένο πορτοκάλι κάνω. Διότι ειδικός δεν είμαι, αλλά αγοράζω πορτοκάλι Χιλής, πληρώνω πανάκριβα έναν χυμό και οι ζουμεροί καρποί που με μεγάλωσαν από παιδάκι σαπίζουν κάτω από τα δέντρα. Κρίμα απ' τον Θεό...